Lensleri tanıyalım

Lenslerden bahsedilirken duyacağınız bazı lens tiplerini yazalım. Yanlarına örnek odak uzaklıklarını da koyduk.

• Kit lens: Kamerayla gelir. Günü kurtarır.
• Geniş açı lensler (17-35mm) Sınıf arkadaşlarınızı topluca çekersiniz. Herkes kadraja girer.
• Zoom/tele lensler (200-500mm) Uzak objeleri çekmek için kullanılır
• Makro lensler (90-150mm) Yakın objeleri çekmek için kullanılır
• Prime lensler: Sabit odaklı lenslerdir. Sabit 50mm, 100mm gibi.
• Balık gözü lensler (8-15mm): En geniş açılı lenslerdir. O kadar ki görüntüde bozulma yaratır ama istenen de bu etkidir.

Bu ayrımlarda hep odak uzaklığının rol oynadığını göreceksiniz. Odak uzaklığı, optik sistemin, filme/sensöre uzaklığıdır. Hiç lafla anlatma zahmetine girmeden, sizi aşağıdaki siteye alalım. Lens üreticilerinden Tamron, çok güzel bir araç hazırlamış.

Tamron odak uzaklığı aracı

 

 

Verilen örnek fotoğraflardan biri üzerinde, istediğiniz odak uzaklığının hemen alttaki cetvelden seçip, etkisini görebilirsiniz. Sağdaki menüde ise Tamron'un lensleri var. Bir lens modeli seçince onun nasıl bir etki yarattığını hemen görüyorsunuz. Odak uzaklığının etkisi bundan iyi anlatılamaz herhalde.

Lens tiplerini ve odak uzaklığının etkisini gördük. Demek ki çekeceğimiz obje veya objelerin yakınlığı-uzaklığı, lensimizin odak uzaklığını belirliyor. Böceklerle, çiçeklerle, ufak devre elemanları ile çalışmak isteyenler makro, geniş alanlar çekmek isteyenler geniş açı ve uzakları çekmek isteyenler de zoom lenslere bakmalı. Bunlardan hangisini daha çok yapacaksanız, ilk lensiniz o olsun. Benim tavsiyem iyi bir geniş açı lens ile başlayın. 17-50mm bir lens, sizi uzun süre memnun edecektir. Zoom ve makro kabiliyeti olmayacak ama günlük hayatımızda genelde geniş açı lensin yeteceği durumları çekeceğimizi söyleyebilirim.

Odak uzaklığı ile ilgili bilmeniz gereken önemli bir konu daha var. Lenslerin üzerinde yazan mm değerlerini hesaplarken, 'crop factor' denen durumu göz önüne almamız gerekiyor.

Kameradaki sensörler büyüklüklerine göre ayrılıyor. Yukarıdaki kareler sensör boyutlarını gösteriyor. İlk baştaki küçük kare kompakt kameraların sensörü. O kadar küçük sensör alanına rağmen yüksek mega piksel değerleri sunmak, sonuçta görüntü kalitesini olumsuz etkiliyor. Örneğin ISO yani ışık hassasiyeti oldukça kötüdür bu kameralarda. Yüksek ISO sunarlar ama kullanılamayacak kadar problem yaratır görüntüde. Bizi ilgilendiren kareler son ikisi. En sondaki full frame dediğimiz, 35mm film.

35mm bu işin standardı. Analog kameralardan beri bu böyle. Sensör boyutu 35mm filme eşit olan kameralara full frame kamera deniyor ve haliyle en büyük fotoğraf alanını bu kameralarla elde ediyoruz. Hemen solundaki sensör ise bizim Canon EOS 450D'deki sensör. Gördüğünüz gibi 35mm film karesini dolduramıyor. Yani bir fotoğraf çektiğimizde, kenarlardan alan kaybediyoruz. Bir miktar zoom yapmış gibi oluyoruz. Bunun da bir çarpanı var. Örneğin Canon için 1.6x, Nikon için 1.5x.

Lenslerin odak uzaklığını bu 'crop factor' ile çarpıyoruz. 100mm lens, APS-C kamerada, 35mm kameranın 160mm'de çekeceği görüntüye eş değer bir sonuç veriyor. Resmen zoom lens gibi. Çok doğru bir ifade değil ama bize etkisi bu şekilde.

Kulağa ilk başta iyi gibi geliyor fakat geniş açıda bunun tersi söz konusu. 17mm'lik lensimiz Canon EOS 450D'yi düşünürsek, 27mm gibi fotoğraf çekiyor. Yani olması gerekenden daha dar bir alan çekiyoruz. Aynı lensi 35mm kameraya taktığımızda ise 17mm çekiyor ve daha geniş bir alanı kapsıyor. Buna karşılık 100mm lens, 35mm 'full frame' kamerada 100mm çalışıyor. 1.6X kameradaki 'zoom etkisi' olmuyor.

35mm'den daha ufak sensörlere Advanced Photo System type-C yani APS-C sensör denir. Bu ifadeyi görünce, o kameranın 'full frame' olmadığını anlıyoruz.

Bu bilgi önemli zira efektif görüş alanını hesaplarken kameramızın çarpanını bilmemiz gerekiyor. Lens seçerken 70-300mm lens aldığımızda 1.6x çarpanına göre 112-480mm gibi kullanıyorsunuz. Görüş açısı daralıyor. 70mm'nin 112mm'ye göre daha rahat bir çalışma alanı sağlayacağını düşünürsek, bundan mahrum kalıyorsunuz. Bu lens sadece zoom ihtiyacınızı karşılıyor.

Bazı üreticilerin odak uzaklığı için kullandığı çarpanlar şöyle:

• Canon 1.6X
• Nikon 1.5X
• Pentax 1.53X

Firmalar bu durumu değerlendirip, APS-C uyumlu lensler ürettiler. Bu lenslerin özelliği daha düşük maliyetli, daha geniş açılı ve daha hafif üretilebilmeleri. Ama bir kusurları var. Full frame kameraya uyumlu değiller. Bu lensler, sensöre doğru daha uzun yapıdalar. O yüzden 35mm kameraya takınca, kameranın aynasına çarpabiliyorlar. Yani mekanik uyumsuzluk olabiliyor. Hiç sorun olmasa bile çekilecek fotoğrafın kenarları 'boş' olacaktı, zira lens, sensörün tamamını dolduramayacaktı.

Lens seçerken APS-C ya da 35mm uyumu önemli bir kriter. APS-C lens alırsanız bir zararınız olmaz. Ama bir gün 'full frame' kamera alırsanız, lenslerinizi değiştirmek zorunda kalırsınız. Baştan uyumlu lens alırsanız, sadece kamera gövdesi kadar masraf edersiniz, lens almanıza gerek kalmaz. O yüzden lens almadan önce ileride 35mm kameraya geçip geçmeyeceğinizi düşünün. APS-C lenslerde çok iyi modeller bulunuyor. Tamron 17-50 bunlardan biri. 35mm olmamasına rağmen satın aldım.

Peki lens APS-C mi, değil mi nasıl anlayacağız?

Kutularda pek kullanıcı dostu bir dil kullanılmıyor. Her firma kendine ait kısaltmalar kullanıyor.

• Canon EF-S
• Nikon DX
• Sigma DC
• Tamron di II
• Pentax DA
• Sony DT
• Tokina DX

Lens üreticilerinin bu ekleri APS-C uyumlu lensleri gösteriyor. Alırken kutuya bakın. Bazı 35mm fotoğraf makineleri, küçük lensleri de destekleyebiliyor. Örneğin Nikon D700. Ama tabii full frame makinede bu tip lens kullanmak pek anlamlı olmaz.

Lensin üzerinde de mutlaka ne olduğu yazar. APS-C türü bir Canon lens. EFS yazısından anlıyoruz.

Burada da bir EF lens örneği var. 35mm uyumlu.

DC olsaydı APS-C olacaktı. DG olunca 35mm uyumlu.

Di II kodu bize APS-C uyumunu gösteriyor.

Şimdi biraz fotoğraf örneği ile anlattıklarımızı somutlaştıralım.

Geniş açı örneği. Beş askerimizin hepsi kadraja giriyor. Bu lens 17-50mm Tamron. 17mm modunda çektik.  Bu tür bir lensi toplu fotoğraf çekimlerinde ve panorama denilebilecek nitelikte manzaralar çekmek için kullanabilirsiniz. Fotoğraf makinesi Canon EOS 450D olduğundan 17mm aslında 27mm gibi çekiyor. 35mm kameramız olsaydı 17mm çekecektik ve daha da geniş bir alana sahip olacaktık. Bu lens 35mm'ye uymuyor o ayrı konu.

Geniş açı lens ile dört cami tek karede.

Bu kare ise 50mm ile çekildi. 50×1.6=80mm gibi aslında. Kamera poziyonu aynı. İki asker eksildi. Grup fotoğrafı çekmek için kamerayı bir hayli geriye almak gerekirdi. Bu da örneğin flaşın etki alanından çıkılması demek olacaktı. O yüzden lens alırken 'prime' denen sabit odaklı lensler yerine, belli odak aralıklarına sahip lensler almak daha cazip olabiliyor.  17-50mm lensim ile hem grup hem de biraz daha yakın plan çekmek mümkün. Ama zoom lens değil kesinlikle. Yani ay fotoğrafı çekemem.

Bu da 100mm. 100*1.6=160mm gibi çekiyoruz. Diğer askerler de gitti. Kamera pozisyonu aynı halbuki. Sadece bir asker kadrajda ama ona zoom yapılmış gibi olduğundan, askerin her detayı göz önünde. Uzak mesafeden tek bir objeye odaklanmak için 200mm üzerine çıkmak gerek.

'Prime' lenslere yukarıda laf attık ama bu lensler kesinlikle kötü değil, hatta çok da iyi lenslerdir. Sadece sabit odaklı olduğundan, kadrajı ayarlamak için sizin çok fazla hareket etmeniz gerekebilir.

Odak uzaklığı ile iligli söyleyecek başka bir şey kalmadı.

Peki bu kadar mı? Odak uzaklığı sadece bir maddeydi. Diğer önemli konu ise diyafram açıklığı. Diyafram açıklığı 'F' ile ifade edilir. Sensöre düşecek ışığın yoğunluğunu belirler. Yani daha çok ışık alması ya da daha az ışık alması buna bağlıdır. Işığın miktarı ise netliği ve bu yolla objeye verebileceğimiz efektleri belirler.

Diyelim ki çocuğunuz mezun oldu. Kep töreninde bir sürü kepli cübbeli öğrenci arasından kendi çocuğunuzu seçmeniz gerekiyor. O zaman F değerini düşürüp diyaframı kocaman açıyoruz. Bu durumda alınan ışık artıyor ancak netlik açısından sadece odakladığınız obje, yani çocuğunuz netleniyor.

Ama daha sonra çocuğunuz sınıfıyla beraber bir fotoğraf istiyor. Bu defa tek kareye 30 kişi sığdırmak zorundasınız. Geniş açı lensinizi takıp F değerini yükseltiyorsunuz. Örneğin F8. Bu durumda diyafram kısılıyor ve daha geniş bir alan netleniyor. Tabii kameranın aldığı ışık azalacağından, pozlama süresini yükseltip dengeliyorsunuz.  Kamera az aışık alıyor ama daha uzun süre ışık aldığından, denge sağlanıyor. Fakat bir noktadan sonra uzun pozlama, kameranın titreşime duyarlı hale gelmesine sebep olacağından, netlik kaybı yaşayabilirsiniz. Tripod kullanmak gerekir. Genelde 1/60 pozlama ile elde çekim mümkündür. Daha uzun süre sıkıntı yaratır. ISO değerini yükselterek kameranın ışık hassaiyetini arttırabilir ve yüksek F değerinde pozlama süresini kısaltabilirsiniz. Bu da DSLR'ın bir avantajı.

Alan derinliği efektini vermek için F değeri 1.4, 1.8 ya da 2.8 olan lensler tercih edilebilir. Özellikle portre çekerken işinize çok yarar. Bir de fiziki derinlik var tabii. En arkadaki asker uzak olduğundan, fiziki bir derinlik söz konusu. Yani arkadaki objeyi biraz geriye alarak kendiniz de derinlik yaratabilirsiniz eğer F değeriniz ideal değilse. Göz gibi düşünün; gözümüzle bir şeyi net görmek istersek kısarız. İşte diyafram da bu işi yapıyor. Kıstıkça daha net bir fotoğraf elde ediyoruz. Açtıkça sadece odakladığımız obje netleşiyor, geri kalan alan netliğini kaybediyor.  Örnekle göstereyim:

F2.8 ile çektiğimizde, arkadaki klon askeri biraz daha netleşti ama odak noktamızdan dikkatimizi çalmıyor. F2.8 lensler de portre için uygun.

F4.0 ile çekilince artık arkadaki klon askeri de netleşmeye başladı. En arkadaki asker de form kazanıyor. Ama fiziki olarak uzak olduğundan, hala net değil.

F8 ile artık öndeki askerler net ve arkadaki asker de belirgin.

F16 ile en arkadaki asker de fotoğrafın bir parçası.

Aslında hep turuncu üniformalı askere odaklandığımız halde, ancak düşük F değeri ile bu askeri belirgin bir şekilde diğerlerinden ayırabiliyoruz. Fakat manzara fotoğraflarında F değerini yüksek tutarız ki geniş bir alan net çıksın.

Alan derinliği efekti sadece arkada kalan objeleri etkilemez. Bizim örneklerde hep arkadakiler netlik kaybetti ama aslında odaklanan objenin önü de etkilenir bu durumdan:

İşte bir örnek. Ortadaki askere odaklanınca etrafı netleştirilmedi. F1.8 ile çektik.

Düşük F değeri sunan lensler genelde pahalıdır. Çoğu kişi için F2.8 lensler ideal olacaktır. Tabii dikkat etmek gerek, her lensin F değeri sabit değil. Zoom yaptığınızda lens F5.6'nın altına inmeyebilir. O yüzden alırken dikkat edin, lensiniz desteklediği odak uzunluklarının tamamında F2.8 yapabilsin. Şart değil ama karanlık performansı için avantaj. Malum, diyafram ile ışık alma durumunu ayarlıyoruz. Az ışık olan ortamda daha çok ışık almak için F değeriğini düşürmek isteyeceğiz. Yoksa uzun pozlama yapmamız gerekir ki bu da her zaman mümkün olmaz. Zira uzun pozlama tripod ya da sabit bir yer gerektirir. Elde çekemezsiniz.

Zoom ve Makro Lensler

Bir de özel amaçlı lensler var. Örneğin uzağı çekmek için zoom lense ihtiyacınız olacak:

Ay fotoğrafı için 70-300mm Sigma lensimizi kullandık. 300mm olan lens, Canon EOS 450D'de 1.6x çarpanı yüzünden 480mm gibi çalışıyor.

Zoom lensler aynı zamanda makro çektiklerini iddia ederler. Ancak bu biraz pazarlama taktiğidir. Zoom lens yakınlaştırma yapabildiğinden, elbette küçük bir objeyi de büyütebilecektir. Ancak o objeyi çekebilmek için ciddi şekilde uzaklaşmanız gerekir. Ek olarak bu lensler birebir büyütme yapamaz. Bir anlamda optik zoom ile dijital zoom farkı gibi düşünebilirsiniz.

Gerçek makro objektifler, çektiğiniz cismi birebir çeker. Yani gerçek boyutunda çeker. Ayrıca objenin dibine kadar da girebilirsiniz. Makro lensler sabit odaklı olurlar. Genelde 100mm idealdir ama böceklerle çalışıyorsanız, onları korkutmamak için daha uzaktan çekim imkanı veren 150mm lenslere de bakabilirsiniz.

Aşağıda iki örnekle Zoom lensin makrosu ile makro lensin performansını kıyaslayacağız.

Bu fotoğrafı çekmek için Darth Maul'den 75cm kadar uzaklaştık. Fena değil gibi görünüyor size şu an.

Buna bakınca farkı anlatmaya bile gerek yok. Canon 100mm F2.8 USM makro lensi ile 15cm'den çektik. İlkinde olmayan detaylar burada çok net. Tüm boya dokusu ve boya hataları ile çok keskin bir görüntü elde ettik.

Ramazan pidesi makrosu

Nette gördüğünüz kelebek fotoğrafları bu lenslerle çekiliyor. Ama sakın yanılmayın, bu lensi alsanız da o kelebeği çekemeyebilrisiniz. Zira yakın plan çekimde de ışıklandırma büyük rol oynuyor. 'Ring flash' denen ve lensin ucuna takılan flaş tipleri ve diğer aydınlatma ekipmanları ile enfes sonuçlar yaratmak mümkün. Gün ışığında siz de güzel makrolar çekersiniz tabii Bu lens aynı zamanda ideal bir portre lensi. Sadece makro için düşünmeyin.  Yalnız böyle bir lensle çekeceğiniz kişinin her türlü kusuru net bir şekilde ortaya çıkacağından, başınız ağrıyabilir

Makro lensimizle çekilmiş bir fotoğraf. F2.8 sayesinde arkadaki şişe netlenmeyerek, öndeki şişe ön plana çıkmış.

Lensler kendi aralarında kalite sıralamasına da sahip. Örneğin L serisi Canon lensler, en pahalı lenslerdir. En yüksek kaliteyi sunduğunu iddia eder. Ancak 100mm Canon makro lensimiz L serisi olmamasına rağmen gayet tatmin edici. (EF)

Ek olarak lenslerin sessiz ve görüntü sabitleyici özellikleri de var. Bunlara ihtiyacınız varsa, lensin maliyeti yükseliyor. Sessiz lens özellikle bir toplantıda fotoğraf çekerken, dikkatlerin size dönmemesi için faydalı olabilir. Ama onun dışında çıkan mekanik ses hoşunuza bile gidebilir. Canon bu lenslere USM(Ultrasonic Silent Motor) diyor. Bu tip lenslerin hızlı otomatik fokus yaptığını da söyleyebiliriz. Ama sessizlk, görüntü kalitesine yardımcı olmadığından, olmazsa olmazlarımız arasında değil.

Görüntü sabitleme, IS (Image Stabilization), ise elde fotoğraf çekerken, titreşimlerin fotoğrafa daha az etki yapmasını sağlıyor. Tripod kullanırken gerek yok. Hızlı dediğimiz F1.4 veya F1.8 lens alırsanız, bunu ISO başarımı yüksek bir makine ile kullandığınızda, IS özelliğini çok aramayabilirsiniz. Örneğin Sony, Alpha serisi ile IS özelliğini gövdesinde destekliyor. Ayrıca para vermezsiniz.

Son olarak elimizdeki lensleri de gösterelim. Bu yazının kahramanları onlar.

Canon 50mm F1.8 lens. Bu lens çok iyi portre çektiğinden, portre lensi olarak da bilinir ama aslında portre işi 100mm olmalı minimum. Zira 50mm'de modelin burnuna kadar girdiğiniz için, insanlar rahatsız olabiliyor. Uzaktan çekince daha rahat oluyorlar. F1.8'de arka plan neredeyse hiç netlenmediği için, portre sonuçları etkileyici oluyor bu lensle. Garantili ürün almanıza gerek yok; spottan da alabilirsiniz. Dünyanın en ucuz lensi. Yapı kalitesi çok zayıf. 80$'lık bir lens. 160YTL civarına satılıyordu spot olarak. Malzeme zayıf olunca bu lense de iyi bakmanız gerek. Yoksa bizim Cem'in başına gelenler sizin de başınıza gelebilir. Gerçi kendisi bu konuda ekstra kabiliyetlidir

Bu da Sigma Zoom lens. Sigma DG 70-300mm F4-5.6. Ön kısmı uzuyor. Zoom ve makro lenslerde çok iyi tripod kullanmak gerek. Daha sonra bu konuya değineceğiz.

Ve benim en sevdiğim lens; Canon 100mm makro EF USM F2.8. İş gereği devre elemanlarını çok çekiyorum. Portre için de 50mm kullanıyordum ama artık emekli ettim. Bu lens o işi de çok iyi beceriyor. Can acıtacak kadar keskin bir performansı var. Spot piyasada 750YTL idi. Tamron'un aksine yapısı dayanıklıdır. Malzeme kalitesi üst dezeyde. Makro lens alırken dikkat etmeniz gereken şeylerden biri, ön kısmının Zoom lensteki gibi uzamaması. Uzarsa, çekeceğiniz objeyenin etrafında bir yere temas riski var. Muadili Tamron 90mm lens uzayan cinsten.

Bu da Canon EOS 450D ile gelen kit lens. IS özelliği var. Bir süre idare eder sizi.

Boyutlarını görün diye toplu bir fotoğraf çektim. Tamron ile kit lens hemen hemen aynı. Tamron ile çektiğimden fotoğrafta o yok. Bit çeken makro ile ay çeken zoom lens aynı boyda .

kaynak: pclabs