Uzun Pozlama ve ND Filtre Kılavuzu

İçerik

 

• Doğal Yoğunluk Filtresi Nedir?
• Kademeli D.Y. Filtresi(Grad ND) Nedir?
• Biraz Bilgi
• ND nin marifeti nedir?
• ND filtre Nasıl Kullanılır?
• Lee 10-stop & B+W 10-stop ND Filtreleri – Renk Sapması
• Hoya 82mm ND 400x
• İlham Veren Çalışmalar

 

 

 

Doğal Yoğunluk Filtresi Nedir?

 

Bir insan için güneş gözlüğü neyse, bir lens için de ND filtre odur. (Peter Hill, 2010.)

 

Ne eksik ne fazla. “Doğal” olarak adlandırılıyor çünkü, filtre lensin içinden geçip sensöre giden ışığı düzgün bir biçimde azaltıyor(tüm renk koşullarında). Filtrede bir üretim hatası olmadığı sürece renkler sapmayacaktır.

 

ND ve Grad ND filtreler, f-duraklarına eşit olacak şekilde farklı yoğunluk seviyelerinde üretilir. Dolayısıyla kaynak camı gibi çok uç bir ND kullanmak zorunda değilsiniz. Mesela pek çok farklı kaynak camı gibi ND filtreden başka B+W 3-duraklık ND filtre de kullanırım. İstersem bu filtreleri birleştirerek 9-duraklık kapkara bir kaynak camı yapabilirim.(Filtre birleştirmekten daha sonra derinlemesine  bahsedeceğiz.)

 

Bu kılavuzda, ND filtrelerden bahsimiz genellikle yuvarlak, yivli cam filtreler. Bu tip filtreleri alırken lensinizin filtre çapına göre almalısınız.(Basit plastik/metal adaptörler ile lensinizin çapından daha büyük bir filtre de kullanabilirsiniz.  Hatta bu çok daha iyi bir tercih olacaktır çünkü hem olası köşe kararmalarını engellemiş olursunuz hem de ucuz adaptörler sayesinde diğer pek çok lensinizle kullanabilirsiniz. Örneğin 82mm lik bir filtreyi bir çok lensinizde kullanabilirsiniz.)

 

Kademeli D.Y. Filtresi(Grad ND) Nedir?

 

Bir çok Kademeli ND filtre yuvarlak ve cam değildir.(Yuvarlak olan versiyonları da mevcuttur ama genelde tutucu ile kullanılan versiyonlar daha çok tercih edilir.) Örneğin, Lee ND Kademeli filtreleri kare veya diktörtgendir. Lensin ön kısmında, vidalanarak duran özel tutuculara yerleştirilirler. Bu, filtre tutucuyu lense bağlayan yuvarlak metal bir halkadır. Eğer geniş açı bir lens ile kullanacaksanız, bu tutucuların ince(slim) versiyonunu alın yoksa normal versiyonlar fotoğrafınızda görünebilir!

 

Filtre tutucular size, kademeli ND filtrenizi aşağı-yukarı kaydırmak suretiyle, ışık durumuna göre yoğunluğun kademesini ayarlama imkanı verir. Çünkü filtrelerin yoğunluğu sıfırdan tam griye uzanan bir aralıktadır. Bu, gökyüzünün parlaklığını azaltmak, ön plandaki gölgeleri açmak veya özel bir kompozisyonda aydınlatma-karartma yapmak için idealdir.

 

Lee Filtre tutucuları tamamen dönebilir olduğundan, güneşin ya da ışık kaynağının geliş açısına bağlı olarak filtrenizi sağa-sola döndürebilirsiniz. Cokin’in de benzer prensiple çalışır. Aşağıda fotoğrafları görebilirsiniz.

 

 

 

Standart filtre tutucuların 2 filtrelik yuvası bulunduğuna dikkat edin. Bu genişletilebilirdir. Bu sayede, 0.6 Soft Grad ND ile 0.9 Hard Grad ND yi veya benzer şekilde çoklu kombinasyonları bir arada kullanabilirsiniz. Bu ayrıca kademeli ND filtrenizi tersten takmanıza da yarar. Esneklik ana prensiptir 

 

Eğer kameranızın önünde bu kadar ekipman size ürkütücü göründüyse, bir polarize filtreyle birlikte vidalı cam ND leri de kullanabileceğinizi unutmayın. B+W’nin envai çeşit vidalı Grad ND filtresi var fakat ben, çekime uygun açının bunlarla ayarlanmasının zor olmasından dolayı kullanmıyorum. Aşağıdaki fotoğrafta Tatiana’nın Hoya ND 400x ve 45 derecelik eğim verdiği Lee 0.9 Soft Grad ND filtreyle çektiği fotoğrafı görüyorsunuz.

 

 

Lee Grad ND filtrelerin 0.3, 0.6, 0.9 ve 1.2 yoğunluklarında hem Soft hen Hard versiyonları olduğunu belirtelim. Ben Soft olanlarla başladım fakat 1.2 yi alınca Hard istedim çünkü filtreyi tutucuda sonuna dek kaydırdığımda gerçekten düşük yoğunluklu olduğunu farkettim. Bu da “Kademeli Doğal Yoğunluk Filtresi”nin “Kademeli” kısmını birazcık gereksiz yapıyordu. Bu Avustralya’nın sert güneş ışığından veya benzer ortamlardan kaynaklı da olabilir.

 

Lee gibi kızaklı filtrelerin EN BÜYÜK avantajı, çaptan bağımsız olarak her lensle kullanılabilmesidir. Bazı fotoğrafçılar Grad ND kullanmak yerine poz basamaklama(bracketing) yaparak Photomatix’te HDR benzeri sonuçlar üretiyor. Ben doğal yöntemleri tercih ediyorum.

 

Biraz Bilgi

 

Kara camların erişilebilirliğinin az olması, bu filtrelerin günümüzdeki popüler kullanımından farklı amaçlarla üretilmiş olmasıdır. Dolayısıyla bu konuda Hoya ve B+W yavaş olsalar da, artan talebe yetişeceklerdir. Hoya’nın websitesinde bildiğimiz ND filtreyi “özel efektli filtre” olarak tanımlaması hala yüzümde bir gülümsemeye neden olur:

 

“Güneş tutulmasını veya çok parlak ışık kaynaklarını fotoğraflamak fevkalade tehlikeli olabilir. Bu filtre, ışığı 9-durak engelleyip 1/500 enstantanenin altında doğal ışık şiddetine getirerek güvenle fotoğraf çekmenizi sağlar. Ayrıca çok yavaş perde hızı vererek, gün ışığında hareketli nesnelerin görünmez olmasında da kullanılır.”

 

Ve bu da Schneider Optik’in B+W 10-stop ND hakkında söyledikleri:

 

“Temel kullanım alanı, çelik sanayi fırınları, ampüllerdeki teller gibi aşırı parlak endüstriyel işlemleri gözlemlemek ve belgelemektir. ”

 

Evet kesin öyledir  Her neyse.

 

(Şunu belirtmekte fayda var: 10 duraklık B+W Kaynak Camı, ışığın 1/1000 ini geçirir. Yani %0.1.) Güneş tutulması yahut sanayi fırını pek çekmem(aslında hiç) fakat Kara Camları tüm ışık koşullarında kullanırım.

 

ND nin marifeti nedir?

 

Bir fotoğraf, binlerce kelimeye bedeldir. İşte birkaç örnek:

 

Örnek 1 – Renkler

 

 

 

Böyle güneşli bir havada uzun pozlama, ND siz imkansız olacak bir sisli-puslu deniz görüntüsü yakalamanıza imkan verir. Yukarıdaki fotoğraf, çok güneşli bir günde f 22 de, ISO 50′de çekildi. Belki sınır noktalarda ama sonuç gerçeküstü. Rengin derinliği, hafifçe az pozlayarak elde edildi.

 

Bu arada, Canon 5D Mark II makinem Kırılma etkisinden dolayı epey zorlandı. Yani diyaframı kıstıkça, ışığın 21 megapiksellik sensöre girmesi de zorlaştı. Teknik gurular, 5D2 de maksimum alan derinliğinin f8 veya f9 da sağlandığını, diyaframı daha fazla kısmanın daha iyi olmadığı gibi bazı detay kayıplarına yol açtığını söylüyorlar. Fakat çoğu kameranın bu kadar çok megapikseli olmadığından fazla zorlanmayacaktır  Yani rahatlıkla f22 ye(ya da daha fazlasına) kısabilirsiniz diyaframları.

 

Örnek 2 – Şelaleler

 

Gözümüz bir şelaleye bakarken, suyun aktığını görür. O yüzden bir şelalenin 1/100de çekilmiş fotoğrafı bence gerçek dışıdır çünkü akış donmuştur. Böyle bir fotoğraf kompozisyon çok güzel  olsa bile tek-boyut olacağı için ilgi çekici olmayacaktır.

 

Tripod kullanmak, UV, Polarize ya da Grad ND gibi filtreler kullanmak, suyun akışını vurgulamak için faydalı olacaktır. Fakat bu, beraberinde başka bir problemi getirecektir: Aşırı-pozlama veya ışık patlamaları. Bu durumda 1.5 saniyeden fazla pozlamak boş bir uğraş olacaktır. Aşağıdaki fotoğrafta ne demek istediğimi daha iyi anlayacaksınız.

 

 

Başka bir deneme:

 

 

Şimdi de ND ile çekilmiş bir kaç örnek:

 

 

 

 

 

Fotoğrafçılık, ışıkla ilgilidir. Çekim esnasında hesabınızı iyi yapın ve çekim sonrası düzeltme işlemlerini en aza indirin. Kamerya giren ışığı kontrol etmezseniz, fotoğrafı unutun gitsin! ND filtreler ışığı kontrol etmenize yardım eder. Bu, görece kısa pozlamalarda da geçerlidir:

 

 

 

İşte size az ışıkta, gölgeli ve suyu az akan bir şelalenin gerçekten uzuuuun bir pozlaması:

 

 

 

Burada, “Curves – Levels” ayarlarını yapmaya, eğip-bükmeye gerek kalmadığına dikkat çekelim. Yukarıda gördüğünüz fotoğraflar makineden çıktığı halleridir. Eğer doğru odak ve pozlama yaparsanız, “Kara Cam” gerisini halledecektir.

 

Örnek 3 – Nesneleri Görünmez Yapmak

 

Arabalar Nerede?

 

 

Hoya’nın websitesinde söylediği gibi, ND filtrelerle düşük perde hızında çekim yapmak hareketli nesneleri görünmez yapacaktır. Yukarıdaki fotoğraf Sydney’deki Anzac Köprüsü. Bir iş gününün ortasında, vızır vızır araç geçerken çekildi.

 

Aşağıda hayalet etkisini görebilirsiniz:

 

 

 

Örnek 4 – Bulutlar

 

Dinginliğin zıttı olan hareketi gösteren bir fotoğrafın görsel etkisi, gözün gördüğünden görmediğine doğru artabilir. Aağıdaki örnekte, saniyelerce hareket eden bulutları görüyorsunuz:

 

 

 

Örnek 5 – Tek renklilik(Monochrome)

 

Kara Cam, gerçekten çok hoş Monochrome fotoğraflar elde etmenizi sağlıyor. Burada ND filtrelerin 9 veya 10 stopluk olmasının büyük etkisi var. Bu çekimlerde bence pozlama süresinin 20 ya da 120 saniye olması çok önemli değil:

 

20 saniye

 

 

30 saniye

 

 

45 saniye

 

 

60 saniye

 

 

120 saniye

 

 

Örnek 6 – ND Filtreyle Elde Çekim

 

Uygun koşullarda bazı kameralar ile lensinize ND filtre takarak elde çekim yapabilirsiniz. İşte örneği, ISO 2000 olduğunu göz önünde bulundurun. “Noise Reduction”(gürültü azaltma) uygulanmamıştır.

 

 

 

 

Örnek 7 – Zoom ile Bulanıklaştırma

 

Kym Howard’ın süper çalışmasını görene kadar yaratıcılık potansiyelimin tükendiğini düşünmüştüm. Uzun pozlamada aşağıdaki gibi “zoom blur” etkisi verebilirsiniz:

 

 

Nasıl Çekildi? Kym’in sözleriyle: “Kameramı Canlı-önizleme moduna aldım, böylelikle zamanlayıcıyı kolaylıkla takip edebiliyordum. 17 saniye sonra fotoğrafın, sensörde yakalanmış olacağını düşündüm ve pozlamanın son saniyelerinde hızlıca ileri-geri zoom yaptım.” Harika!

 

Örnek 8 – Infrared(Kızılötesi) Kamera

 

Canon 10D ve Hoya ND 400x ile çektiğim ilk IR fotoğraf denemelerimden:

 

 

Sonuçlar değişken olabilir. 10D gibi eski bir makine ile yapılan uzun pozlamalarda, ölü pikseller sorun olabilir. Yukarıdaki fotoğrafta RAW dosyaya bilgisayarda “NR”(Gürültü azaltma) uyguladım, bu da detay kaybına yol açtı. İşte fotoğrafa işlem uygulamadan önceki hali:

 

 

ND filtre Nasıl Kullanılır?

 

Ekipman

 

ND filtre ile uzun pozlama yaparken muhtemelen tripod kullanmanız gerekecek. Ayrıca, titremeleri engellemek için kablolu/kablosuz kumanda kullanın ve “mirror lock-up”(ayna kilitleme) seçeneğini makinenizden açın.

 

ND filtre kullanırken RAW çekmenizi öneririm. JPEG çekim, 8 bit-256 tonal değerde iken RAW, 4.098-65.536 tonal değerdedir. Gerisini siz düşünün!

 

Rüzgar

 

Rüzgar ND için pek uygun değildir! Bunun iki nedeni vardır: İlk olarak, uzun pozlama yapıyorsanız, ağaçlar bulanık çıkacaktır; bu, yaratıcı bir etki vermek gibi görünse de pek çok göze böyle gelmeyecektir! Örneğin, ben suyun hareketiyle zıtlık oluşturması için ağaçların olabildiğince hareketsiz olmasını isterim. İkinci ve doğal olarak; rüzgar, uzun pozlama yaparken makinenin sallanmasına ve fotoğrafın bulanık çıkmasına neden olacaktır.

 

ND filtre kullanmak için en iyi zaman,  gündoğumu ve günbatımıdır. Hem ışık koşullarının en iyi olduğu zamanlardır hem de hava açık ise rüzgar o saatlerde o kadar problem olmayacaktır.

 

Çekimi Yapmak

 

9-10 stopluk bir ND filtreyi lensinize taktığınızda, lensi direk güneşe çevirmediğiniz sürece vizörünüzde karanlıktan başka bir şey göremeyeceksiniz. Bu yüzden filtrenizi lense takmadan önce kompozisyonunuzu ve odağınızı yapmanız gerekir.

 

ND filtre kullanırken pozlamayı doğru yapmanız, filtre kullanmazken olduğu kadar önemlidir. Örneğin, bir şelale çekiminde örtücüyü uzun süreli açtığınızda ışığın patladığını göreceksiniz.  Buradaki problem; filtreyi lense taktığınızda doğru pozlama için referans alabileceğiniz bir noktanın olmaması ve makinenin de doğru değeri göstermemesidir. Peki ne yapılabilir?

 

• Küçük bir parmak hesabı ile filtre takılı iken doğru pozlama için örtücünün değerinin ne olacağını kolaylıkla bulabilirsiniz. Makinenizi filtre yokken “M” moduna aldıktan sonra çekmek istediğiniz diyafram değerini girin. Sonra pozlama çizelgesini takip ederek, tam ortaya gelesiye kadar perde hızını ayarlayın. Pozlama çizelgesindeki imleç tam ortada durduğunda makinenin verdiği hıza bakın. Sonra kompozisyonunuzu ve odağınızı yapıp, filtrenizi takın. BULB moduna alın. Makinenin filtre takılı değilken verdiği enstantane değerini 2¹⁰ ile çarpın. Yani yaklaşık 1000 -filtrenizin 10 stopluk ise- Ve o değeri kumandanıza girin(kumandanız zamanlayıcılı değilse kronometre tutun ve deklanşörü kitleyin) Örneğin filtre takılı değilken makineniz ISO 100de, f8de 1/125 saniye verdi. O halde 10 stopluk bir ND filtre takacaksanız 1/125*1000=4 saniye pozlama yapmanız gerekecek. Eğer 1/30 değeri verseydi  1/30*1000=33 Yani yaklaşık 30 saniye pozlamanız gerekecekti. Eğer 6 stopluk bir filtre takılı olsaydı ve normalde 1/60 değeri verseydi, filtre takılı iken 1/60*2⁶⁼ 1 saniye pozlamanız gerekecekti. Eğer bu hesaplar zor geldiyse, parmak hesabı ile değeri ikiye bölerek geriye doğru gidebilirsiniz. Örneğin 1/250 değeri için 6 stopluk bir filtre takacaksanız, 1/250den geriye 6 kez ikiye bölüyoruz: 1/125 – 1/60 – 1/30 – 1/15 – 1/8 – 1/4 saniye. Elbetteki deneme yanılma ve tecrübe her zaman daha iyi sonuç verecektir.
• Pozlama hesabı yaparken deneme yanılma yolunu da kullanabilirsiniz. 60 saniye pozladınız hala karanlık mı? O zaman bir de 90 saniye pozlayın. Bu kez çok mu parlak? O halde 75 saniye pozlayın. “Kara Cam”ı kullandıkça, doğru pozlamayı çok daha rahat hesaplayabileceksiniz.
• Bir zamanlayıcılı kumanda ya da kronometre pozlama süresi için yardımcı olacaktır. Ayrıca uzun pozlamalarda, vizörden ışık girmemesi için göz korumalarını çıkarıp, makinelerinizin askılarındaki vizör kapağını takın.
• ND filtreniz lensinizde takılı iken AF modunu kapatmayı unutmayın. Odaklamayı elinizle yapın. Eğer bunu unutursanız, deklanşöre bastığınızda lensiniz odaklamayı yapamaz dolayısıyla örtücü açılmaz.
• Eğer ND filtrenizi zoom lense(odak uzaklığı sabit olmayan 17-40, 18-55, 70-200 vb gibi) takacaksanız, odağı yaptıktan sonra filtreyi lense takarken yanlışlıkla zoom halkasını çevirmemeye dikkat edin. Filtreyi sıkayım derken zoom halkasını çevirebilir ve odağı kaçırabilirsiniz.

 

Canlı önizleme kullanarak Odak Yapmak

 

Eğer makinenizin canlı-önizleme özelliği varsa(550D veya 5DII gibi) ND filtreniz lense takılı iken de odaklama yapabilirsiniz. O zaman yukarıda yazdığımız bazı adımları yapmanıza gerek kalmaz.

 

ND ve UV Filtreler

 

Eğer bir UV filtreniz varsa ve sürekli lensinizde takılı duruyor ise ND filtreyle kullanabilir misiniz? Teoride evet. Fakat birlikte kullanımla ilgili pek teknik bilgi bulamadım. Bununla birlikte artık UV filtre kullanmıyorum. Neden mi? Üç sebebi var:

 

• UV Filtreler filmli kameralar için neredeyse mecburi idi. Fakat günümüz dijital makineleri ultraviyole ışığa oldukça duyarsız. Okuduğum bir çok yazıda dijital kamera ile UV filtre kullanmanın gereksiz ve hatta görüntü kalitesi açısından bazı durumlarda olumsuz etkilere yol açtığı savunuluyor.
• ND filtreyi kullanmaya başladığım sıralarda lense sürekli UV filtre takılı olduğundan,  UV filtrenin üzerine vidalıyordum ND yi. Sonra NDyi sökünce UV de geliyordu peşinden. Tabi ki sıkışmış olarak!
• Genelde ND ve GND(kademeli ND) filtreleri birlikte kullanıyorum. Bunlara bir de UV eklemek kaliteyi düşürecektir.

 

Eğer ille de UV filtre kullanacaksanız(lensinizi koruma amaçlı veya başka bir sebeple) ND filtre takarken onu çıkartın.

 

ND ve CP(Polarize) Filtreler

 

ND filtrelerle Polarize ya da GND filtre kullanılmalı mı? Kullanmamak için bir sebep yok. Polarize filtre gökyüzünün ya da ön planın pozlanmasında da yardımcı olur. Ben bunun için GND filtreyi tercih ediyorum fakat Polarize filtre farklı bir sonuç üretecektir.

 

Birlikte Kullanım

 

Birden fazla filtreyi birlikte kullanma “stacking” olarak adlandırılır. Farklı yoğunluklarda çeşitli ND filtreler kullanmak 10 stopluk bir ND gibi ya da benzer bir etki verebilir. Ayrıca farklı ışık koşullarında bunları birleştirerek kullanmak, size müthiş bir esneklik verir.

 

Birlikte kullanılması gereken filtre sayısı hakkında muhtelif rivayetler vardır. Kimi 4  olmalı der kimi 5. Teoride sayının önemi olmasa da pratikte, filtre sayısı arttıkça bükülme etkisi ve köşe kararmaları da artar. Çok filtreyi bir arada kullanırsanız, öndeki filtre de fotoğrafınızda gözükecektir.

 

Bu sebeple, örneğin eğer toplamda 9 stop edecek 3 filtre kullanacaksanız bu filtrelerin “slim” (ince)versiyonlarını kullanın. Biraz daha pahalı olacaktır ama gerçekten fark edecektir; özellikle geniş açı lenslerde.

 

 

 

Lee 10-stop & B+W 10-stop ND Filtreleri – Renk Sapması

 

Aşağıdaki iki fotoğraf RAW’dan dönüştürülmüş JPEG dosyaları. Birisi Lee 10-stop ND filtre ile diğeri de B+W 10-stop ND ile çekildi. İkisi de Canon 5D Mark II ve 24-70mm f/2.8 lens ile 24 mm de, ISO 50 de, f/2.8 de 15 saniye pozlandı. İki fotoğrafa da kamerada keskinlik işleminden başka işlem uygulanmadı. İki fotoğraf da Otomatik Beyaz Ayarında çekildi.

 

Farkı görüyor musunuz?

 

 

 

Hangisi hangi filtreye ait sizce? Kahverengi olan B+W nin, mavi olan da Lee nin işi. Her ikisinin kullanımında da renk sapması kaçınılmaz. Cokin, Tiffen ya da HiTech marka NDler de renk sapması verir fakat daha düşük oranda. Örneğin Cokin pembemsi bir sapma verirken HiTech daha koyu bir sapma verir. Tecrübelerime göre bu durumun tek istisnai örneği Hoya ND 400x. Normalde renk sapması vermiyor fakat bazen ışık patlaması yapabiliyor.(Eğer patlama yapıyorsa filtreyi sıkıştırın. Hala devam ediyorsa ışık patlaması, filtrenin kötü bir kopyasına denk gelmişsiniz demektir.)

 

Renk sapması düzeltilebilirdir fakat sadece RAW dosyalarda. Eğer fotoğrafı siyah-beyaz yapacaksanız elbetteki renk sapmasının bir önemi yok.

 

 

 

Hoya 82mm ND 400x

 

ND filtresiz

 

 

Hoya ND 400x ile

 

 

 

 

İlham Veren Çalışmalar

 

Joel Tjintjelaar

 

 

 

GlennC

 

 

 

 

 

Çeviri-düzenleme: Salim Çallı